Mity i fakty o wadach postawy – spojrzenie przez pryzmat nauki
Wady postawy u dzieci i młodzieży to temat, który często wywołuje emocje u rodziców, nauczycieli i samych młodych pacjentów. Wokół tego zagadnienia narosło wiele mitów – część wynika z przestarzałej wiedzy, część z uproszczonych przekazów w mediach. Współczesna literatura medyczna pokazuje jednak, że nie wszystko, co powtarza się od lat, jest prawdą. W obliczu dynamicznych zmian środowiska życia – takich jak siedzący tryb życia, powszechne korzystanie z urządzeń cyfrowych czy zmniejszona aktywność fizyczna – coraz więcej rodziców i nauczycieli dostrzega potrzebę działań profilaktycznych oraz korekcyjnych.
Niestety, mimo rosnącej świadomości społecznej, wokół tematu wad postawy nadal krąży wiele mitów i błędnych przekonań. W niniejszym artykule rozprawiamy się z najczęściej powtarzanymi mitami i przedstawiamy fakty poparte wiedzą naukową i praktyką kliniczną.
Fakt:
Niewielkie różnice w ustawieniu barków, łopatek czy miednicy są częste w okresie intensywnego wzrostu i mogą być fizjologiczną cechą rozwoju. Dopiero połączenie asymetrii z utrwalonym ustawieniem miednicy, kręgosłupa czy klatki piersiowej, potwierdzone badaniem klinicznym i ewentualnie obrazowym, pozwala mówić o wadzie postawy. Badania epidemiologiczne (Negrini i wsp., 2022) pokazują, że u znacznej części nastolatków drobne asymetrie ustępują samoistnie.
Znaczenie kliniczne: ważne, by nie stygmatyzować dzieci z niewielkimi różnicami wizualnymi, lecz obserwować je w czasie wzrostu.
Fakt:
Skolioza idiopatyczna to deformacja trójpłaszczyznowa (czołowa, strzałkowa, poprzeczna). Leczenie zachowawcze oparte jest na specjalistycznych ćwiczeniach PSSE (Physiotherapeutic Scoliosis Specific Exercises) – metodach takich jak Schroth, SEAS czy BSPTS – dopasowanych do indywidualnego wzorca skrzywienia. Ćwiczenia ogólnorozwojowe poprawiają ogólną sprawność, ale nie korygują w sposób trwały krzywizny ani nie zmniejszają ryzyka progresji (Monticone i wsp., 2023).
Znaczenie kliniczne: w planie rehabilitacji skoliozy elementy ogólnorozwojowe są dodatkiem, a nie główną metodą terapii.
Fakt:
Etiologia skoliozy idiopatycznej jest złożona – obejmuje predyspozycje genetyczne, czynniki rozwojowe i biomechaniczne. Dotychczasowe badania prospektywne (Dockrell i wsp., 2021) nie wykazały, by ciężar plecaka był czynnikiem przyczynowym skoliozy. Może on natomiast powodować przejściowe zmiany postawy i ból pleców, szczególnie przy masie powyżej 10–15% masy ciała dziecka.
Znaczenie kliniczne: edukacja rodziców i dzieci powinna dotyczyć raczej ergonomii noszenia plecaka niż lęku przed „wywołaniem skoliozy”.
Fakt:
U większości dzieci wady postawy – w tym łagodne skoliozy – przebiegają bez bólu. Ból może wystąpić przy dużych skrzywieniach, przeciążeniu mięśni, niewydolności posturalnej lub chorobach współistniejących. Badania (Fusco i wsp., 2021) sugerują, że występowanie bólu w wieku rozwojowym powinno zawsze skłaniać do diagnostyki różnicowej, a nie być z góry przypisywane samej wadzie postawy.
Znaczenie kliniczne: ból u dziecka wymaga wyjaśnienia – nie zawsze jest objawem „krzywego kręgosłupa”.
Fakt:
W nowoczesnych protokołach leczenia gorset zawsze łączy się z ćwiczeniami PSSE, które utrzymują aktywność mięśni posturalnych. Badania Zaina i wsp. (2022) pokazują, że u pacjentów przestrzegających programu ćwiczeń siła i wytrzymałość mięśniowa nie ulega pogorszeniu, a jakość życia pozostaje wysoka.
Znaczenie kliniczne: gorset to narzędzie mechaniczne korekcji, a nie „gips” – działa najlepiej w połączeniu z aktywną rehabilitacją.
Fakt:
Nieleczone lub źle prowadzone wady postawy mogą utrzymywać się w wieku dorosłym, a czasem postępować – szczególnie w warunkach siedzącego trybu życia i niskiej aktywności fizycznej. W niektórych przypadkach (np. progresja skoliozy po zakończeniu wzrostu) wymagana jest rehabilitacja lub leczenie operacyjne w dorosłości (Weinstein i wsp., 2022).
Znaczenie kliniczne: profilaktyka i korekcja postawy ma znaczenie na każdym etapie życia.
Fakt:
To nieprawda. Choć organizm dziecka charakteryzuje się dużą plastycznością, to wady postawy mają tendencję do utrwalania się i pogłębiania, jeśli nie zostaną odpowiednio wcześnie wykryte i skorygowane. Procesy kostnienia oraz asymetrycznego napięcia mięśni mogą prowadzić do trwałych deformacji. Wczesna diagnoza i fizjoprofilaktyka są kluczowe.
Fakt:
Siedzący tryb życia rzeczywiście sprzyja powstawaniu wad postawy, jednak nie jest to jedyna przyczyna. Wady mogą wynikać również z: braku ruchu, noszenia ciężkich plecaków, wad wzroku, asymetrii kończyn, niewłaściwego rozwoju stóp (np. płaskostopie), czy zaburzeń neurologicznych. Dziecko funkcjonuje jako całość, dlatego należy szukać przyczyn w różnych obszarach.
Wady postawy są zjawiskiem wieloczynnikowym, a ich korekcja wymaga indywidualnego podejścia i współpracy rodziców, nauczycieli oraz specjalistów. Najważniejsze, by unikać uproszczeń i mitów, a zamiast tego opierać się na rzetelnej wiedzy i zaleceniach ekspertów. Wczesna diagnoza i odpowiednio dobrana terapia pozwalają zapobiec trwałym deformacjom i wspierają harmonijny rozwój dziecka.
Rzetelne podejście do wad postawy wymaga oddzielenia faktów od mitów. Współczesna rehabilitacja opiera się na indywidualnej diagnozie, dopasowaniu metod terapeutycznych, edukacji pacjenta i jego rodziny oraz regularnym monitorowaniu efektów. Internetowe porady i powtarzane od lat stereotypy często nie mają potwierdzenia w literaturze medycznej – dlatego decyzje dotyczące leczenia warto opierać na aktualnych wytycznych i badaniach.
Bibliografia:
